گود و میدان – باشگاه جعفری ، امروز به نام زورخانه شهید فهمیده شناخته می شود اما، تاریخ را نمی توان از عکس جلد آلبوم جدیدش شناخت. وقتی ای تاریخ و هویت یک ملت، آموزهها و آدب و سننشان درمیان باشد ، تاریخ بی تعارف به سراغ واقعیات می رود و بی دانستن پشتوانه های مستند تاریخی هیچ چیز اصلت واقعی خود را نخواهد داشت . باشگاه جعفری را آنان که متولد یا ساکن دهه ۳۰ و ۴۰ به این طرف باشند به خوبی می شناسند . شاید هم برخی نام شعبان بی مخ را که بشنوند گوشه ای از تاریخ به یادشان بیاید .
باشگاه شعبان جعفری یا شعبان بی مخ ،زورخانه ایست که داستانهای مهمی از بخش سیاسی اجتماعی ایران را با خود حمل می کند. این باشگاه امروز جزئی از ملحقات دانشگاه علمی کاربردی رشته پهلوانی و زورخانه ایست و دانشجویان این رشته در آن آمد و شد دارند. حال آنکه زمانی شاه پهلوی و سران سیاسی به آن می آمدند و ورزشکارانی از قشری خاص و سپس نام آورانی چون استاد حسن رزاز ، غلامرضا تختی و پهلوان باشی زند، نیز در این زورخانه ورزش کرده اند . این باشگاه یا زورخانه که زمانی کشتی هم در آن گرفته می شد امروز بیش از ۷۰ سال عمر دارد و در فهرست بناهای تاریخی کشور در شهر تهران ،به ثبت ملی رسیده است .
شعبان بی مخ یا شعبان جعفری که بود؟
برای آنکه بیشتر با این زورخانه آشنا شویم بد نیست با بانی آن و داستان ساختش هم روبه رو شویم:
شعبان جعفری در سال ۱۳۰۰ش در محلة سنگلج تهران متولد شد. او پس از تحصیل کوتاه مدت در مدارسی چون عنصری، بصیرت و اسلام به علت شرارت، تحصیل را رها کرد و در همان دوران به شعبان بی مخ معروف شد. پس از ترک تحصیل به کارهای مختلفی روی آورد ولی در آنها نیز موفق نبود و به علت علاقة زیاد بهورزش باستانی روی آورد.
شعبان که در محلة خود دسته ای از اوباش را همراه کرده بود، در سن پانزده سالگی به خاطر شرارت به زندان و در سال ۱۳۱۹ به علت اجباری بودن نظام وظیفه، به سربازی رفت و به خاطر فرار مکرر از خدمت سربازی، دوران دو سالة سربازی او چهار سال به طول انجامید. پس از ورود متفقین به ایران، او نیز با فرار از پادگان به دوران سربازی خود پایان داد و پس از چندی به همراه یکی دیگر از کشتی گیران در میدان شاهپور باشگاه ورزشی به نام باشگاه آهن راه اندازی کرد و در مسابقات قهرمانی ورزشهای باستانی کشور سال ۱۳۲۲ بهقهرمانی در رشتة کباده و چرخ دست یافت.
جعفری از سال ۱۳۲۶ش با بر هم زدن نمایش « مردم» به کارگردانی عبدالحسین نوشین در تئاتر فردوسی، برای حاکمیت محبوب شد و به جای آنکه به جرم ایجاد آشوب و اخلال در نظم عمومی محبوس گردد با دریافت وجه دستی بنابه دستور ادارة آگاهی مدتی از تهران به لاهیجان رفت. در لاهیجان زورخانه ای را اداره می کرد و پس از یک سال به تهران بازگشت.
دهه سی، برای شعبان بی مخ، دهة طلایی بود. در سال ۱۳۲۹ پس از آنکه به استقبال آیت الله کاشانی که از تبعید بازمی گشت رفت، در بین جمعیت طرفداران آیت الله، شایع شد که وی به قصد قتل ایشان در این مراسم حضور یافته است و همین مسئله باعث شد تا از سوی طرفداران آیت الله کاشانی مورد ضرب و جرح قرار گیرد و مدتی نیز در بیمارستان بستری بود.
سپس به حمایت از نهضت ملی شدن نفت و دکتر مصدق برخواست. او به همراه گروه اراذل و اوباش خود در روز ۱۴ آذر ۱۳۳۰، به دفتر روزنامه های چپ و توده ای و مخالف دولت دکتر مصدق مانند چلنگر، مردم، شورش، بدر و… حمله کرده و این دفاتر را غارت و ویران کردند. این آشوب برای او مدتی حبس در زندان قصر را به ارمغان آورد.
پس از آزاد شدن بار دیگر راه خود را در پیش گرفت، در جریان ۳۰ تیر ۱۳۳۱ به فعالیت برای بازگرداندن دکتر مصدق بر مسند نخست وزیری پرداخت اما به فاصلة کوتاهی از مصدق روی برگرداند و ماجرای ۹ اسفند ۱۳۳۱ پیش آمد. در این روز به پیشنهاد دکتر مصدق، شاه قصد خروج از کشور و سفر به عتبات را داشت که شعبان به همراه گروهی از اراذل و اوباش خود با تجمع در مقابل کاخ مرمر از این امر جلوگیری کردند و با تهدید بازاریان، بازار تعطیل شد و این گروه به مقابل خانه دکتر مصدق رفته و اقدام به شکستن در منزل وی کردند.
این ماجرا منجر به حبس وی تا ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ شد و در ظهر ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به حکم زاهدی از زندان آزادشد و جریان هدایت اوباش را به عهده گرفت. پس از کودتای ۲۸ مرداد به تاجبخش شهرت یافت. پس از این خدمت، بنابه پیشنهاد تیمسار زاهدی با شاه ملاقات کرد و زمینی برای تاسیس باشگاه ورزشی به وی اهدا شد، در ضمن در همین ملاقات از شاه اجازه گرفت تا جمعیتی به نام جمعیت جوانان جانباز تشکیل دهد تا در مواقعی ضروری از آنان استفاده شود.
ساخت باشگاه جعفری سه سال طول کشید و محمدرضا پهلوی خود آن را افتتاح کرد. مدتی نیز تیمور بختیار ریاست افتخاری آن را برعهده داشت. هزینههای باشگاه از دربار و اطرافیان شاه و ساواک تامین میشد.
در مراسم ۴ آبان هر سال جعفری به نمایش ورزش های باستانی در ورزشگاه امجدیه، در مقابل شاه میپرداخت. بسیاری از مهمانان خارجی حکومت به باشگاه او دعوت می شدند و در آنجا ورزش باستانی اجرا میشد.
در جریان وقایع ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، باشگاه جعفری آتش زده شد.
از دیگر اقدامات وی برگزاری مراسم روضه خوانی در دهه ماه محرم در تکیه دباغ خانه بود که هزینه آن را از ساواک هر ساله دریافت میکرد.
با آغاز انقلاب اسلامی، جعفری نیز احساس خطر کرد و به اسرائیل گریخت ولی مجدداً به ایران بازگشت و همزمان با خروج شاه از کشور به ژاپن رفت. از ژاپن به آلمان، اسرائیل، فرانسه، انگلیس و ترکیه رفت. در ترکیه با گروه ارتشبد آریانا و بر علیه حکومت جمهوری اسلامی به فعالیت پرداخت و تا اخر عمر خود در آمریکا زندگی کرد.
گزارش و عکس از فریبا کلاهی
مدیر خبر و رسانه پای
گاه خبری گود و میدان اختصاصی ورزش های زورخانه ای
برچسب‌ها: فریبا کلاهی, زورخانه, شعبان بی مخ, باشگاه جعفری